Μισός αιώνας Πολυτεχνείο
50 χρόνια πέρασαν από εκείνες τις ημέρες που τα νιάτα και πάλι άνθισαν αυθόρμητα, αψήφησαν τη λογική και έγιναν μπροστάρηδες του αγώνα για “Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία”. Ενδεικτικά μια σειρά γεγονότων ξεδιπλώνει την ιστορία:
Πέμπτη 1 Νοεμβρίου 1973 Επίσημη έναρξη των μαθημάτων για το ακαδημαϊκό έτος 1973-1974. Συγκεντρώσεις σε διάφορες σχολές, στη Βιομηχανική, τη Νομική και την Ιατρική Σχολή.
Κυριακή 4 Νοεμβρίου 1973 Το μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου στο Α’ Νεκροταφείο εξελίσσεται σε δυναμική αντιδικτατορική εκδήλωση. Για πρώτη φορά σε όλη την περίοδο της Δικτατορίας σημειώνονται συγκρούσεις πολιτών με αστυνομικές δυνάμεις στην περιοχή του Α΄ Νεκροταφείου και μέχρι την Πλατεία Συντάγματος.
Πέμπτη 8 Νοεμβρίου 1973 Το Πανεπιστήμιο παραμένει κλειστό για να αποφευχθούν προγραμματισμένες συγκεντρώσεις φοιτητών σε Νομική, Φιλοσοφική και Ιατρική. Επεισόδια μεταξύ φοιτητών και αστυνομίας στο κέντρο της Αθήνας. Συγκέντρωση φοιτητών του Πανεπιστημίου Πατρών.
Παρασκευή 9 Νοεμβρίου 1973 Φοιτητές συγκεντρώνονται στο προαύλιο του Πολυτεχνείου φωνάζοντας συνθήματα για σχεδόν τρεις ώρες.
Τρίτη 13 Νοεμβρίου 1973 Μαζικές συγκεντρώσεις σε Φιλοσοφική, ΑΣΟΕΕ και Βιομηχανική. Η Σύγκλητος της ΑΣΟΕΕ αποφασίζει κλείσιμο της σχολής μέχρι την 16η Νοεμβρίου.
Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 1973 Συγκεντρώσεις και συνελεύσεις σε όλες τις σχολές. Περίπου στις 14:00 φτάνουν στο Πολυτεχνείο 300-600 φοιτητές από διάφορες σχολές του Πανεπιστημίου, κυρίως Νομική, Φυσικομαθηματική και Ιατρική, μετά από λανθασμένη πληροφορία για επεισόδια με την αστυνομία στο Πολυτεχνείο. Οι συγκεντρωμένοι φωνάζουν συνθήματα και αναρτούν τα πρώτα πανό στα κάγκελα. Στις 18:00 οι συγκεντρωμένοι καταλαμβάνουν το πεζοδρόμιο και τη νησίδα ασφαλείας της Πατησίων φωνάζοντας συνθήματα. Λίγο μετά τις 20:00 καταφθάνουν στον χώρο εκατοντάδες φοιτητές της Βιομηχανικής.
Πέμπτη 15 Νοεμβρίου 1973 Το πρωί υπάρχουν περίπου 4-5.000 συγκεντρωμένοι εντός και εκτός Πολυτεχνείου. Ξεκινά να εκπέμπει ο ραδιοφωνικός σταθμός. Ακούγονται συνθήματα όπως «Ελευθερία», «Δημοκρατία», «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία», «Κάτω η Χούντα», «Κάτω ο Παπαδόπουλος», «Όλοι ενωμένοι», «Λαέ πολέμα σου πίνουνε το αίμα», «Απόψε πεθαίνει ο Φασισμός». Συγκεντρώσεις στην Πολυτεχνική Σχολή Θεσσαλονίκης και το Πανεπιστήμιο Πατρών αποφασίζουν κατάληψη των ιδρυμάτων τους. Αργά το βράδυ, σε συνελεύσεις ανά σχολές εκλέγονται εκπρόσωποι οι οποίοι σχηματίζουν τη Συντονιστική Επιτροπή.
Παρασκευή 16 Νοεμβρίου 1973 Η κατάληψη του Πολυτεχνείου παίρνει διαστάσεις λαϊκής εξέγερσης. Το πλήθος κατακλύζει όλη την περιοχή από το Αρχαιολογικό Μουσείο μέχρι την Ομόνοια, ανάμεσά τους πολλοί μαθητές από σχολεία και φροντιστήρια, καθώς και μια επιτροπή κατοίκων των Μεγάρων. Σύλλογοι, σωματεία, ηθοποιοί και καλλιτέχνες δηλώνουν την υποστήριξή τους.
Στις 15:00 σε αίθουσα της Αρχιτεκτονικής διαβάζεται ενώπιων 25 δημοσιογράφων και ανταποκριτών ξένων πρακτορείων ψήφισμα της Συντονιστικής Επιτροπής το οποίο ζητούσε την άμεση πτώση του δικτατορικού καθεστώτος και την αποκατάσταση της λαϊκής κυριαρχίας. Συγκεντρώσεις πολιτών στους δρόμους της Αθήνας με συγκρούσεις.
Μεγάλος αριθμός τραυματιών μεταφέρεται στο πρόχειρο ιατρείο του Πολυτεχνείου ή σε νοσοκομεία. Στις 23:15 αποφασίζεται η χρήση πυρός αλλά και η επέμβαση του στρατού.
Σάββατο 17 Νοεμβρίου 1973 Μετά τα μεσάνυχτα ο χώρος γύρω από το Πολυτεχνείο έχει σχεδόν αδειάσει. Μέσα στο κτήριο παραμένουν 1.500-2.000 άτομα.
3 π.μ. επίθεση άρματος με μεγάλο κανόνι σπάει την πόρτα. Μάχη σε όλη την Αθήνα. Μέσα στο ίδρυμα ακούγονται παντού κραυγές. Εκατοντάδες συλληφθέντες.
Κατά την εκκένωση του Πολυτεχνείου, άγριοι ξυλοδαρμοί από αστυνομικούς με πολιτικά και παρακρατικούς, στους γύρω δρόμους. Εκατοντάδες σώζονται κρυμμένοι σε σπίτια και παρακείμενες πολυκατοικίες. Συνολικά 866 άτομα συλλαμβάνονται.
Νεκροί:24 Τραυματίες: 1.103.
Στους σκοτωμένους σπουδαστές του Νοεμβρίου
Μάτια κλειδωμένα, χέρια παγωμένα
κείτεται
-δεκοχτώ χρονώ ήτανε δεν ήτανε-
για να έχω εγώ πουλιά-φτερά στα χέρια μου,
και συ στο σπιτάκι σου,
μια γλάστρα με βασιλικό στο πεζουλάκι
και τα παιδιά μας ξένοιαστα να χτίζουνε το μέλλον.
Η μάνα του τον περιμένει και δεν έρχεται,
η άνοιξή του παίζει κα δεν τηνε ξέρει πια.
Στις φλέβες του αίμα σταματημένο και πικρό,
γυαλί σπασμένο ο κόσμος, σωριασμένο πάνω του.
Για να έχω εγώ τον άσπρο μου ύπνο
Και συ γαρίφαλο χαμόγελο στο στόμα σου,
για να ’χουν τα παιδιά μας το δικό τους ήλιο…
Λένα Παππά
Πενήντα χρόνια μετά οι μαθητές και μαθήτριες της ΣΤ τάξης παρουσίασαν για την επέτειο του Πολυτεχνείου στις 10 π.μ. αφιέρωμα στις ημέρες εκείνες.